woensdag, november 11, 2009

Is de ChristenUnie een beetje republikeins geworden?

http://www.protestant.nl/actueel/de-christenunie-een-beetje-republikeins-geworden

Door: Ewout Klei

Het viel mij op dat de ChristenUnie in het onlangs gehouden debat over het vakantiehuis in Mozambique van Willem Alexander en Máxima zo omzichtig was en niet frontaal voor het koningshuis ging staan. Ik moest daarbij onwillekeurig denken aan Arie Slob, voorzitter van de ChristenUnie-fractie in de Tweede Kamer, die in mei van dit jaar voorstelde om de vier beelden van het monument in Rome voor de achttiende-eeuwse politicus Joan Derk van der Capellen tot den Pol alsnog naar Nederland te halen. Hoewel Slob, als Zwollenaar en historicus, natuurlijk betrokken is bij de geschiedenis van een van de beroemdste politici van zijn stad, brak hij toen als ChristenUnie-politicus wel een beetje met het verleden van zijn partij. Van der Capellen was immers inspirator van de Patriottenbeweging die te hoop liep tegen het stadhoudershuis van Oranje.

De ChristenUnie is als orthodox-protestantse partij zeer Oranjegezind, evenals haar voorgangers: het Gereformeerd Politiek Verbond (GPV) en de Reformatorische Politieke Federatie (RPF). De kleur van het GPV was oranje, op verbondsvergaderingen werd altijd staande het Wilhelmus gezongen en ook Valerius Gedenck Clanck was populair. GPV-leider Piet Jongeling schreef onder het pseudoniem Piet Prins spannende kinderboeken over de Tachtigjarige Oorlog. Daarin liet hij duidelijk uitkomen dat God, Nederland en Oranje het onverbrekelijke vaderlandse driesnoer vormde.

Toen in 1966 provo met rookbommen en D’66 met voorstellen voor democratische vernieuwing de monarchie bedreigden, vergeleek Jongeling deze aanvallen met die van de patriotten in de achttiende eeuw. Die hadden de Oranjes in pamfletten en periodieken immers ook belachelijk gemaakt. Volgens Jongeling was het allerminst toeval dat Van der Capellens uit 1781 stammende, anoniem verschenen pamflet Aan het volk van Nederland in 1966 werd heruitgegeven. Zoals de patriotten erg op de hand van Frankrijk waren en volgens Jongeling wegbereiders waren van de Franse bezetting van 1795, zo zouden progressieve krachten Nederland overleveren aan de Sovjetunie. “O Nederland, let op u saeck!”

De visie van Jongeling was van grote invloed op de standpuntbepaling van zowel het GPV als de RPF. Toen de provincie Overijssel voornemens was om in 1984 het tweehonderdjarige sterfjaar van Van der Capellen te herdenken, protesteerden beide partijen fel. De patriottenleider heette een landverrader en een revolutionair te zijn, omdat hij kritiek had op het stadhouderlijke bewind en pleitte voor volkssoevereiniteit.

Ook GPV-kamerlid Bart Verbrugh, die in 1977 Jongeling was opgevolgd als fractieleider, moest niets van Van der Capellen hebben. Toen de regering zich begin 1981 kantte tegen een verzoek van een aantal CDA-parlementariërs om Van der Capellens standbeelden naar Nederland te laten overkomen, kreeg ze een complimentje van Verbrugh. De regering had zich volgens Verbrugh laten leiden door het oordeel van Groen van Prinsterer die Van der Capellen had betiteld als ‘een heftige verkondiger der revolutie, die noch verdraagzaam, noch schroomvallig was.’ M. Beinema, een van de vier CDA-kamerleden, wees dit als inlegkunde van de hand en verweet Verbrugh andersdenkenden in de Nederlandse geschiedenis geen ruimte te gunnen. Het GPV-Kamerlid antwoordde dat Van der Capellen, met zijn ongezouten kritiek op het Oranjehuis, ook niet de meest verdraagzame figuur was geweest.

Is de ChristenUnie nu een beetje republikeins geworden? Het lijkt mij van niet. Hooguit kan gezegd worden dat de partij minder waarde is gaan hechten aan de calvinistisch-orangistische visie op de geschiedenis, die in het verleden door vooral het GPV zo vurig was gepropageerd. Het gereformeerd geheugen, zo blijkt uit het gelijknamige boek dat onlangs werd gepresenteerd, neemt in rap tempo af. Gelukkig beweegt zich op dit terrein nog een aantal kritische historici dat de geschiedenis van mythen wil ontdoen. In dit verband zou het zijn toe te juichen dat, dankzij de steun van Slob, het feest voor Van der Capellen nu wél doorgaat en diens beelden na 225 jaar eindelijk naar Zwolle teruggaan. Waar ze thuishoren.

Auteur
Ewout Klei, voor Protestant.nl
11 november 2009

Dit is een bewerking van het artikel ‘Zwolse helden’ dat in mei 2009 in het Nederlands Dagblad verscheen.

Ewout Klei is historicus, schrijft een proefschrift over het GPV en studeerde in 2004 af op Joan Derk van der Capellen

Geen opmerkingen: